Pszczyna
Jest miastem bardzo chętnie odwiedzanym przez wycieczki, a tutejsze atrakcje są doskonale znane miłośnikom historii. Pszczyna to piękny zamek oraz otaczający go park, to również ciekawy skansen oraz pokazowa zagroda, w której spotkać się można z żubrami. Jest też Pszczyna miastem, na terenie którego spotkać się można z pamiątkami po miejscowej społeczności żydowskiej. Gdzie szukać śladów ich obecności? Oto miejsca, które również warto zobaczyć w czasie wycieczki po tym mieście.
Żydzi w Pszczynie – krótki rys historyczny
Kiedy Żydzi pojawili się na terenie Pszczyny? Wiadomo, że pierwsi osadnicy żydowscy pojawili się tu w początkach XVI wieku. W chwili, gdy Pszczyna stała się częścią Cesarstwa Niemieckiego, Żydzi musieli borykać się z licznymi ograniczeniami, jednak po wojnie trzydziestoletniej polityka wobec nich została złagodzona. O początkach polityki przyjaznej dla Żydów można tu jednak mówić dopiero w początkach XIX wieku, kiedy to Żydzi mogli nabywać nieruchomości i osiedlać się na terenie miast śląskich. W 1812 roku na terenie Prus Żydzi zostali uznani na obywateli mogących w pełni korzystać ze swych praw. Dzięki temu w Pszczynie mogła powstać gmina żydowska, która już w 1816 roku mogła się pochwalić własnym domem modlitwy oraz cmentarzem. W latach 30-tych XIX wieku Żydzi zbudowali nawet synagogę. Ten drewniany obiekt nie przetrwał jednak do naszych czasów, w przeciwieństwie do kolejnej, młodszej synagogi. Gdzie zatem w czasie wycieczki po Pszczynie należy szukać śladów miejscowej społeczności żydowskiej?
Pamiątkowe tablice
O wydarzeniach związanych z najtrudniejszym okresem pszczyńskich Żydów przypominają tablice pamiątkowe. Jedna z tablic przypomina o Marszu Śmierci – wydarzeniu, które w okolicy Pszczyny jest do dziś wspominane. O ofiarach tego marszu przypomina też zbiorowa mogiła, która znajduje się na cmentarzu przy ulicy Żorskiej. W poszukiwaniu miejsc upamiętniających Żydów, warto się też wybrać na teren parku, do miejsca, które znane jest jako „Trzy Dęby”. Znajduje się tu zbiorowy gród żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 roku, w gronie których znalazło się kilku żołnierzy pochodzenia żydowskiego.
Zabytki kultury materialnej – gdzie ich szukać?
Wiele obiektów znajdujących się na terenie Pszczyny to domy, które przed II wojną światową służyły społeczności żydowskiej. Na rogu ulic Garncarskiej i Warownej zachował się budynek murowanej synagogi z połowy XVIII wieku. Przetrwał też dom przy ulicy Rymarskiej, w którym tuż po wojnie mieścił się prywatny dom modlitwy. Na Rynku oraz na ulicy Piastowskiej można z kolei zobaczyć wiele kamienic, które przed wojną należały do miejscowych Żydów. Najbardziej widocznym zabytkiem, który wiąże się ze społecznością żydowską, jest jednak cmentarz przy ulicy Katowickiej. Mimo pewnych zaniedbań, jest on miejscem bardzo ciekawym – nie tylko dla miłośników kultury żydowskiej.
Pszczyna i jej atrakcje. Śladem miejskich zabytków
Cmentarz żydowski w Pszczynie
Cmentarz żydowski przy ulicy Katowickiej w Pszczynie jest obiektem bardzo ciekawym z kilku względów. Powstał on w 1814 roku, w tym też roku odbył się na jego terenie pierwszy pochówek. W 1888 roku na terenie cmentarza powstał dom przedpogrzebowy – ciekawy obiekt w stylu neogotyckim, będący dziś jedną z nielicznych budowli tego typu na terenie województwa śląskiego. Ostatni pochówek na cmentarzu odbył się w 1938 roku, jednak dopiero w 1959 roku został on oficjalnie zamknięty. Dziś cmentarz ten zajmuje około 0, 5 ha, a na jego terenie zachowało się około 400 macew. Na wielu z nich można zobaczyć napisy w języku hebrajskim i niemieckim, co jest dobrym przykładem asymilacji i przenikania się kultur.
Żydzi w Pszczynie odgrywali ważną rolę, a do dziś można się w tym mieście spotkać z licznymi dowodami ich obecności. Warto poświęcić tym zabytkom odrobinę uwagi podczas wycieczki do Pszczyny. Są wśród nich obiekty przyciągające ciekawą historią i ogromną wartością artystyczną,
